TARİHÇE

Antik Çağ’da Ainos adıyla anılan Enez, Türkiye ile Yunanistan arasında sınır oluşturan Trakya’nın en önemli nehirlerinden Hebros (Meriç) Nehri’nin denize döküldüğü yerde yer alır. Kent, Ege Denizi’nin kuzey kıyısında, Orta Miyosen Devri’ne ait kalker bir yarımada üzerinde, denizden 25 metre yükseklikte kurulmuştur. Kuruluşunda deniz kenarında yer alan ve önemli bir liman kenti olan Enez (Ainos), Meriç Nehri’nin denize döküldüğü bölgeyi taşıdığı alüvyonlarla doldurması nedeniyle günümüzde denizden yaklaşık 4.5 km içerde kalmıştır. Günümüzde kuzeyinde İpsala İlçesi, güneyinde Ege Denizi, doğusunda Keşan İlçesi, batısında ise Yunanistan yer almaktadır. Edirne Merkez’e 180 km. uzaklıkta olan Enez’e Keşan ve İpsala İlçeleri üzerinden ulaşılmaktadır.

Antik Çağ’da Enez (Ainos); Balkanlar’ı Anadolu ve Ege’ye bağlayan kara, deniz ve nehir yollarının kesiştikleri zorunlu geçiş yolu üzerinde kurulmuş önemli bir liman şehri idi. Biri kentin doğusunda, biri batısında olmak üzere iki önemli limana sahiptir. Kuruluşundan itibaren sahip olduğu suyollarının dışında Via Egnatia gibi çok önemli bir karayoluna da sahiptir. Antik Çağ’da Enez’e (Ainos’a) ulaşan tek karayolu olan bu yolun; ana güzergâhını oluşturan yol ağı haricinde kullanılan bağlantı yollarından biri Dedeağaç ile Enez’i birbirine bağlamaktadır. Romalıların MÖ 2. yy.’da inşa ettiği Via Egnatia, Adriyatik’i İstanbul ve Çanakkale boğazlarına bağlayan, yalnızca tüccarlar ve diğer yolcular tarafından değil, aynı zamanda imparatorluğun posta hizmetlerinde de kullanılan askeri bir yoldur.

Yazılı kaynaklar arasında kentin adı ilk kez Homeros’un İlyada Destanı’nda karşımıza çıkar. Antik kaynaklarda şehrin yeri tam olarak bilinmesine karşın şehrin kurucusu hakkında kesin bir bilgi söz konusu değildir. Herodotos Enez’den (Ainos’tan) bahsederken bir Aiol kenti olduğunu vurgulamaktadır. Antik kaynakların yanı sıra Edirne Arkeoloji Müzesi’nde sergilen Aiol sütun başlıkları da bu vurguyu doğrular niteliktedir. Bazı kaynaklarda şehrin kurucusu Aeneas olarak gösterilmiştir. Kentin adının ise övünmek, umut vermek anlamına gelen, Grekçe “αινος” kelime kökeninden türetildiği düşünülmektedir. Diğer kaynaklarda ise şehrin adı “Poltyobria” olarak yazılmıştır. Thrak dilinde “bria” sözcüğünün polis (kent) anlamı taşıdığı önerisini destekleyen Strabon da buranın Thrak kralı Poltys’in kenti olması nedeniyle “Polityobria” olarak adlandırıldığını söylemektedir. Odysseus’un arkadaşı olan Guneus’un kardeşi tarafından Enez’in (Ainos’un) kurulduğu düşüncesi de başka bir görüştür. Aiollerden önce, MÖ 7. yy.’da kentin Alopekonessos, Mytileneliler ve Kymeliler tarafından bir koloni olarak kurulduğundan da bahsedilmektedir.

MÖ 513’de kısa bir süre için Thrakia Pers İmparatorluğu’nun hâkimiyetine girmiştir. Batı Anadolu ve Thrakia’daki şehirlerin ayaklanmasıyla Persler’e karşı egemenliklerini tekrar kazanmışlardır. Batı Anadolu ve Thrakia’daki hâkimiyeti kaybolan Persler, MÖ 480 yılında Kral Kserkses’in önderliğindeki ordusuyla Gelibolu’dan yola çıkarak, Saroz Körfezini dolaşıp Enez (Ainos) ve Gala (Stentoris) Gölü’nü geçerek Dorikos’a varmışlardır. Bu savaşla birlikte Enez (Ainos) ve Thrakia’daki kentler bir kez daha Pers egemenliğine girer fakat Kserkes, Atina ve müttefiklere yaptığı savaşı kaybedince kent özgür kimliğini tekrar geri kazanmıştır.

Perslerin Thrakia’dan çekilmesiyle Doğu Thrakia kabileleri; MÖ 480 dolaylarında, Odrys kabilesinin çatısı altında, Kral Teres önderliğinde birleşmişlerdir. Batıda yayılmacı bir politika izleyen Makedonya Krallığı, MÖ 342-41’de II. Philippos önderliğinde, Kersebleptes ve III. Teres’e karşı gerçekleştirdiği zaferle Odrys Krallığı’nı sonlandırmış ve Thrakia kıyı kentlerini bünyesine katarak bölgedeki sınır güvenliğini tekrar sağlamıştır. Büyük İskender’in ölümüyle birlikte Enez (Ainos) ve Kuzey Ege’de bulunan Abdera, Maroneia, Lysimakheia ve Chersonesos gibi kentler önce Seleukoslar’ın, daha sonra ise Ptolemaioslar’ın idaresi altına girmiştir.

MÖ 190 yılında Romalıların Thrakia’yı ele geçirmesiyle Enez (Ainos) tekrar özgürlüğüne kavuşmuş, ancak kısa bir süre içinde Roma’ya bağlanmıştır. Bu yıllarda, Constantinopolis-Roma arasını birleştiren ticari ve askeri yola Fere’de bağlanan enez (Ainos) büyük bir hamle ile ekonomisini daha da geliştirmiştir. Kent zamanla Samothrake ve Imbros adalarını kapsayan bir prenslik merkezi haline gelmiştir. Doğu Roma İmparatorluğu’nun son devrinde, Genovalı Gattelusi ve Doria aileleri Enez’e (Ainos’a) hâkim olmuşlardır. 1456 yılına gelindiğinde ise kent; Fatih Sultan Mehmet’in kumandanlarından olan Has Yunus Bey tarafından karadan ve denizden kuşatılarak, Osmanlı İmparatorluğu’na bağlanmıştır.